Βόρειος Ήπειρος:

Τό χρονικό τού αυτονομιστικού αγώνα

Επέτειος τής αυτονομίας τής βορείου Ηπείρου
(17 Φεβρουαρίου 1914)

5 Νοεμβρίου 1912 : Ο ταγματάρχης χωροφυλακής Σπήλιος Σπυρομήλιος, μέ σώμα 2.000 αντρών, κυρίως Κρητών εθελοντών, αποβιβάζεται στη Χειμάρρα καί ελευθερώνει άπό τους Τούρκους τήν γύρω περιοχή.

Δεκέμβριος 1912 - Μάρτιος 1913 : Ο Ελληνικός Στρατός απελευθερώνει τήν μια μετά τήν άλλη, τις πόλεις τής Βόρειας Ηπείρου, υποδεχόμενος ως ελευθερωτής άπό τόν ντόπιο πληθυσμό.

27 Δεκεμβρίου 1912 : Η Διάσκεψη του Λονδίνου, αναγνωρίζει τό ανύπαρκτο έως τότε Αλβανικό Κράτος.

Νοέμβριος 1913 : Διεθνής Επιτροπή περιοδεύει σε πόλεις καί χωριά της Βόρειας Ηπείρου, προκειμένου νά καθορίσει τήν Εθνολογική σύνθεση της περιοχής καί νά αποφασίσει εάν παραχωρηθεί στην Αλβανία. Οι πιέσεις καί οι εκβιασμοί, κυρίως Ιταλών καί Αυστριακών, προς αυτή τήν κατεύθυνση, καθίστανται απροκάλυπτοι.

17 Δεκεμβρίου 1913 : Υπογράφεται το πρωτόκολλο της Φλωρεντίας, μέ το οποίο η Βόρεια Ήπειρος παραχωρείται στην Αλβανία. Σύσσωμος ο Ελληνισμός αντιδρά καί διαμαρτύρεται γιά τήν κατάφωρη αδικία.

31 Ιανουαρίου 1914 : Οι Πρέσβεις των Μεγάλων Δυνάμεων, απαιτούν από τήν Ελληνική Κυβέρνηση, τήν άμεση αποχώρηση του Ελληνικού Στρατού από τήν Βόρεια Ήπειρο, εκβιάζοντας ότι σε αντίθετη περίπτωση δεν θα παραχωρούνταν τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου στην Ελλάδα.

25 Φεβρουαρίου 1914: Ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος ανακοινώνει στην Ηπειρωτική Επιτροπή το αμετάβλητο της Ευρωπαϊκής απόφασης. Παράλληλα μέ τις προτροπές νά μην λιποψυχήσουν καί νά κρατήσουν τον Εθνισμό τους, τους καλεί νά συμμορφωθούν μέ τίς αποφάσεις των Μεγάλων Δυνάμεων δίχως κάποια αντίσταση. Εν συνεχεία θά οριστεί η 1^η Μαρτίου ώς ημερομηνία έναρξης τής αποχώρησης του Ελληνικού Στρατού από τήν Βόρεια Ήπειρο.

9 Φεβρουαρίου 1914 : Η Πανηπειρωτική Συνέλευση που πραγματοποιήθηκε στο Αργυρόκαστρο στέλνει έντονη διαμαρτυρία στις Μεγάλες Δυνάμεις καί εκλέγει επιτροπή που αναλάμβάνει τήν ηγεσία του Αυτονομιστικού Αγώνος. Ένοπλα τμήματα μέ τήν επονομασία "Ιεροί Λόχοι" αρχίζουν νά οργανώνονται στις πόλεις καί τα χωριά τής Β.Η.. Τήν ίδια ημέρα ο αρχηγός των Χειμαρριωτών Σπ.Σπυρομήλιος, καταργεί τίς Ελλαδικές Αρχές καί κηρύσσει τήν αυτονομία τής Χειμάρρας.

10 Φεβρουαρίου 1914 : Η Ελληνική Κυβέρνηση διατάζει τόν συνταγματάρχη Δ.Δούλη νά συλλάβει τόν Σπ.Σπυρομήλιο, μη γνωρίζοντας ότι τόσο αυτός όσο καί πλήθος άλλων αξιωματικών, έχουν προσχωρήσει στην Βορειοηπειρωτική Επανάσταση. Φυσικά ο Δ. Δούλης αρνείται νά εκτελέσει τήν διαταγή.

16 Φεβρουαρίου 1914 : Σχηματίζεται προσωρινή Κυβέρνηση της Αυτονόμης Βόρειας Ηπείρου μέ πρόεδρο τον Γεώργιο Χρηστάκη - Ζωγράφο.

17 Φεβρουαρίου 1914 : Υψώνεται καί επίσημα έξω από το Αργυρόκαστρο, η σημαία της Αυτονομίας, παρουσία κλήρου, λαού καί 2.000 ενόπλων. Τήν ίδια ημέρα στην Κορυτσά ο συνταγματάρχης Κοντούλης, αφού προηγουμένως - ακολουθώντας τίς υποδείξεις τής Ελλαδικής Κυβερνήσεως - είχε απαγορεύσει τήν συγκρότηση ενόπλων τμημάτων άπό τους Βορειοηπειρώτες, παραδίδει αμαχητί τήν πόλη στους Αλβανούς. Έν συνεχεία οι Αλβανοί εξαπολύουν ένα άγριο πογκρόμ κατά των ελληνικών πληθυσμών.

18 Φεβρουαρίου 1914 : Η περιοχή Κολωνίας παραδίδεται από τον συνταγματάρχη Κοντούλη μέ πρωτόκολλο στους Τουρκαλβανούς, οι οποίοι υπό τά απαθή βλέμματα Ολλανδών αξιωματικών προχωρούν σέ σφαγές κατά των Ελλήνων. Έν συνεχεία ακολουθούν σκληρές συγκρούσεις μέ τους Βορειοηπειρώτες επαναστάτες.

2 Μαρτίου 1914 : Μέ τήν αποχώρηση του Ελληνικού Στρατού από τήν περιοχή Χειμάρρας, 800 Τουρκαλβανοί υπό τήν διοίκηση Ιταλών αξιωματικών επιτίθονται στο χωριό Βούνοι. Οι Βουνιώτες αποκρούουν τήν επίθεση καί περνούν σε αντεπίθεση, τρέποντας σε άτακτη φυγή τις Αλβανικές ορδές.

4 Μαρτίου 1914 : Πραγματοποιείται συνάντηση του υπουργού Εξωτερικών της Β.Η. μέ τον αντιπρόσωπο της Αλβανικής Κυβερνήσεως Ολλανδό ταγματάρχη Θόμφων. Μετά από δύο ημέρες άκαρπων συνομιλιών, οι συγκρούσεις ξαναρχίζουν.

7 Μαρτίου 1914 : Μετά από λυσσώδεις μάχες κοντά στο χωριό Κόδρα, οι Βορειοηπειρώτες κυριολεκτικά διαλύουν τις Αλβανικές δυνάμεις, οι οποίες απωθούνται προς τόν βορρά.

15 Μαρτίου 1914 : Οι αριθμητικά υπέρτερες δυνάμεις των Αλβανών, υπό τήν διοίκηση Ολλανδών καί Ιταλών Αξιωματικών, δέχονται θυελλώδη επίθεση του Βορειοηπειρωτικού Στρατού στην περιοχή της Κλεισούρας που είχαν καταλάβει. Οι Αλβανοί αναγκάζονται νά υποχωρήσουν.

20 Μαρτίου 1914 : Οι Έλληνες της Κορυτσάς, έχοντας υποστεί ένα μήνα άγριων διώξεων, επαναστατούν καί καταφέρνουν νά απελευθερώσουν τήν πόλη.

24 Μαρτίου 1914 : Λόγω της καθυστέρησης ενισχύσεως των Ελλήνων της Κορυτσάς, μεγάλες Αλβανικές δυνάμεις ανακαταλαμβάνουν τήν Κορυτσά. 2.500 ένοπλοι Βορειοηπειρώτες διαφεύγουν καί ενώνονται μέ τον υπόλοιπο Αυτονομιστικό Στρατό. Θα ξαναδούν τήν πολύπαθη πόλη τους, τρεις μήνες αργότερα, όταν ο Στρατός της Βόρειας Ηπείρου θα μπει ελευθερωτής στην Κορυτσά.

9 Απριλίου 1914 : Επίθεση 1.500 Αλβανών στο χωριό της Χειμάρρας Πυλιούρι, αποκρούεται μέ επιτυχία. Οι Αλβανοί υποχωρούν αφήνοντας πολλούς νεκρούς καί αιχμαλώτους.

12 Απριλίου 1914 : Οι Αλβανοί επιτίθεται στο χωριό Παλιάσα της Χειμάρρας. Αποκρούονται καί υποχωρούν άτακτα προς τον αυχένα της Λογαράς. Εκεί πέφτουν σε ενέδρα αποσπάσματος Κρητών εθελοντών, το οποίο τους αποδεκατίζει. Όσοι επέζησαν συνελήφθησαν αιχμάλωτοι.

18 Απριλίου 1914 : Μετά από υπόδειξη Ιταλών καί Ολλανδών Αξιωματικών, Αλβανικές δυνάμεις επιτίθενται καί καταλαμβάνουν το στρατηγικής σημασίας φρούριο του Μπούσι, αποκόπτοντας έτσι τήν επικοινωνία της Χειμάρρας μέ τους Αγίους Σαράντα. Δύο μήνες αργότερα, ο Αυτονομιστικός Στρατός της Β. Ηπείρου θα ανακαταλάβει το φρούριο, αποκαθιστώντας τήν επικοινωνία Χειμάρρας - Αγίων Σαράντα. Σκληρές μάχες λαμβάνουν χώρα καί Β.Δ. του Αργυροκάστρου, κοντά στο μοναστήρι του Τσέπου. Η νικηφόρα έκβαση των μαχών θα κρίνει κατά μεγάλο βαθμό τήν τύχη του Αγώνα. Οι Αλβανοί θα καταδιωχθούν σε μεγάλο βαθμό προς το βορρά.

25 Απριλίου 1914: Οι Βορειοηπειρωτικές δυνάμεις της περιοχής Κολώνιας, ενισχυμένες από δύο μεγάλα σώματα Κρητών εθελοντών καί ένα Αιτωλοακαρνάνων, μετά από τριήμερο συνεχή αγώνα, εκδιώκουν τις Αλβανικές δυνάμεις από ολόκληρη τήν επαρχία. Οι Αλβανοί αφήσουν πίσω πάνω από 500 νεκρούς, μέ τον αρχηγό τους Wani Bey Starjia. Τήν ίδια ημέρα, αφού η Αλβανική Κυβέρνηση δέχθηκε όλους τους όρους των Βορειοηπειρωτών, ορίζεται πενθήμερη ανακωχή, προκειμένου νά ξεκινήσουν στην Κέρκυρα διαπραγματεύσεις.

26 Απριλίου 1914 : Ξεκινούν στην Κέρκυρα οι διαπραγματεύσεις οι οποίες θα καταλήξουν στο πρωτόκολλο της Κέρκυρας.

5 Μαΐου 1914 : Υπογράφεται το πρωτόκολλο της Κέρκυρας. Βάσει αυτού αναγνωρίζεται από τις Μ.Δυνάμεις, τήν Αλβανία καί τήν Ελλάδα, η Αυτονομία της Β. Ηπείρου, ο Ελληνικός της χαρακτήρας καί κατοχυρώνεται πλήρως η θρησκευτική, γλωσσική καί εκπαιδευτική ελευθερία του πληθυσμού της.

Αύγουστος 1914 : Ενώ ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος έχει ήδη ξεκινήσει, οι Δυνάμεις της Αντάντ δίνουν εντολή στα Ελληνικά Στρατεύματα νά προελάσουν στην Βόρεια Ήπειρο επιβάλλοντας τήν τάξη.

Οκτώβριος 1914 : Ο Ελληνικός Στρατός εισέρχεται γιά δεύτερη φορά ελευθερωτής στην Βόρεια ΄Ηπειρο.

Δυστυχώς η περίοδος ελευθερίας γιά τους Βορειοηπειρώτες, δεν διαρκεί γιά πολύ. Δύο χρόνια αργότερα, η Ελλάδα ολόκληρη σπαράσσεται από τον εθνικό διχασμό. Οι δύο πρωτεργάτες του θριάμβου των Βαλκανικών πολέμων, ο βασιλεύς Κωνσταντίνος καί ο Ελ.Βενιζέλος, ωθούμενοι έντεχνα από τους "συμμάχους" μας, συγκρούονται χωρίζοντας τήν Ελλάδα στα δύο. Οι Ιταλοί καί οι Γάλλοι εν συνεχεία, εκμεταλλευόμενοι αυτή τήν κατάσταση, καταλαμβάνουν τίς περιοχές της Βόρειας Ηπείρου, επιβάλλοντας των εξαλβανισμό του πληθυσμού της. Οι Ελληνικές δυνάμεις, μέσα στην δίνη του διχασμού, συγκρούονται μεταξύ τους, αδιαφορώντας καί καταδικάζοντας τήν μαρτυρική Βόρεια Ήπειρο, γιά άλλη μια φορά στην σκλαβιά.

ΠΗΓΕΣ - ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ